Të dhënat kyçe:
- Duhanpirja është faktori kryesor i riskut dhe vendimtar në shfaqjen e kancerit të mushkërive.
- Duhanpirësit kanë zakone ushqimore më të varfra krahasuar me jo duhanpirësit, ky fakt e vështirëson vlerësimin e rolit të ushqimit dhe dietës në rrezikun e kancerit të mushkërive.
- Konsumi i lartë i frutave dhe më pas i perimeve, lidhen me ulje të rrezikut të kancerit të mushkërive.
- Faktorë të tjerë që mund të lidhen me rritje të rrezikut për shfaqjen e kancerit të mushkërive, për të cilët të dhënat janë më pak të forta janë konsumi i mishit të kuq dhe nënprodukte të tij si sallamet dhe proshutat, yndyra totale dhe pesha e ulët trupore.
Të dhënat mbi kancerin e mushkërive:
Ky lloj kanceri eshte ai qe vret me shume nga te gjithe llojet e tjere ne bote, duke numeruar 18% te gjithe vdekjeve nga semundjet tumorale. Prevalenca e larte e kesaj semundje lidhet me duhanpirjen. Pervec duhanit, jane identifikuar edhe faktore te tjere risku, si inhalacioni i tymit te drurit te djegur apo qymyrit, avujve te skuqjes se vajrave ne kuzhine, smogut te makinave, asbestit, etj. Ne dekadat e fundit, roli i dietes ka perbere interes shkencor te vecante duke rezultuar ne nje trup te konsiderueshem evidencash mbi ushqimin dhe kancerin e mushkrive.
Frutat rezultojnë aleati më i fortë
Konsumi i larte i frutave duket te kete efektin me te rendesishem ne parandalimin e kancerit te mushkrive. Nje nga studimet kryesore – “Shangai Men’s Health Study”, gjeti nje ulje te riskut me 25% ne personat qe konsumonin me shume fruta ne dite.
Nder frutat me force me te larte mbrojtese renditen frutat e pyllit, sheget, shalqiu, mollet dhe agrumet.
Brokoli, mbreti i perimeve
Konsumi i mjaftueshem i perimeve lidhet gjithashtu me ulje te riskut te kancerit te mushkrive, por kjo lidhje eshte me e dobet krahasuar me frutat, dhe ne disa studime nuk rezulton statistikisht e rendesishme. Gjithsesi, kur behet fjale per perimet e familjes se kryqezoreve, si brokoli, lakra, lulelakra, lakra e Brukselit dhe lakra “kale”, rezultatet jane me te forta dhe te qendrueshme. Ky ndikim mbrojtes i ketyre perimeve te cmuara, eshte ruajtur akoma edhe ne duhanpires. Perberesit “magjik” ne kete rast mendohet te jene “isothiocyanate-t” – fitokimikate me veprimtari te dukshme antitumorale qe gjenden me shumice te kjo familje zarzavatesh.
Duhanpirja ndryshon rolin e ushqimit?
Cuditerisht, disa perberes ushqimor si psh. vitamina B6 apo vitamina D luajne rol te ndryshem ne varesi te duhanpirjes. Vitamina B6 duket te jete shume protektive kunder kancerit te mushkrive, ne persona qe pine duhan ndersa nuk duket te kete rol ne jo duhanpires. Vitamina D ndikon pozitivisht ne persona jo duhanpires por aspak ne persona duhanpires.
Mishi i kuq, një rrezik i mundshëm
Konsumi i mishit te kuq eshte lidhur me rritje te rrezikut te kancerit te mushkrive ne disa studime, sidomos i nenprodukteve qe perftohen nga perpunimi i tij. Nuk eshte e qarte nese eshte vete mishi i kuq fajtor apo menyra e gatimit te tij. Gjithsesi, jo te gjitha studimet kane konstatuar lidhje te rendesishme. Deri sa te arrihen te dhena me te qarta, rekomandohet konsum i kujdesshem i mishit te kuq.
Forca mbrojtëse vjen nga ushqimet, jo nga suplementet
Studime te shumta kane treguar se karrotenoidet – substanca antioksiduese qe gjenden te karrotat, spinaqi, e verdha e vezes dhe kungulli i verdhe, luajne nje rol mjaft protektiv kunder kancerit te mushkrive. Por, kur u studiua ndikimi i beta-karrotenit, i marre ne forme suplementi, u desh te nderpritej studimi menjehere, pasi u verejt nje rritje e frikshme e rasteve te kancerit te mushkrive ne personat qe konsumonin suplementin, krahasuar me personat qe merrnin placebo.
Me pas, pasuan edhe studime te tjera qe treguan lidhje te ndjeshme te rrezikut te kancerit te mushkrive nga marrja e beta karrotenit ne forme suplementi. Keto fakte perforcojne logjiken se nje lende ushqyese e nje ushqimi bashkevepron me lende te tjera qe gjenden natyrshem ne ate ushqim dhe eshte e veshtire te ndahet roli i tij apo te perftohet i njejti rezultat kur merret i vecuar ne forme suplementi. Ne rastin konkret, lenda ushqyese kthehet ne te demshme kur merret i vecuar dhe i perqendruar.
Ushqimet që mbrojnë nga kanceri i mushkërive
Të dhëna të mundshme
- Frutat ne pergjithesi, vecanerisht: sheget, boronicat, mjedrat, luleshtrydhet, shalqinjte, agrumet -qitro, pjepri, hidet, thanat.
- Perimet kryqezore: brokoli, lakar, lulelakra, lakra kale
- Perimet e pasura ne karrotenoide: kungulli i verdhe, karrotat, patatja e embel, pjepri, spinaqi, rukola, pazite.
Të dhëna të limituara
- Arrat e Brazilit
- Peshqit e kalter
- Kerpudhat (ne vecanti shitake dhe reishi)
- Ushqime te pasura ne “quercitin”: mollet, specat, domatet, qepet e kuqe, kaperi, kakao, caji jeshi, fasulet, sherebela.
- Ushqime te pasura ne fitokimikate: turmerik, domate, soja, fara luledielli dhe susami, fara lini dhe vaj lini, arra.
- Ushqime te pasura ne luteolin: rozmarine, rigon, selino, vaj ulliri, timus dhe nenexhik.
Këshilla thelbësore
- Nese jeni duhanpires, nderpriteni. Nese s’mundeni rrallojeni dhe ulni perqendrimin e nikotines.
- Evitoni duhanpirjen pasive
- Sigurohuni qe uji qe pini nuk permban arsenik
- Konsumoni diete te pasur ne fruta – perime dhe erza protektive
- Evitoni marrjen e suplementeve me beta – karroten
- Rrisni aktivitetin fizik pasi mund te ule rrezikun e kancerit te mushkrive ndjeshem
- Merrni keto masa edhe me seriozisht nese keni te aferm qe eshte prekur nga kanceri i mushkrive, pasi semundja eshte deri diku e trashegueshme.
Shembull ushqimi për persona të predispozuar apo të prekur nga kanceri i mushkërive
Mëngjes:
- Leng i shtrydhur nga: 2 molle, 1 tufe spinaq, 1 tufe rukola, 1 tufe rozmarine
- 1 omelete me: 1-2 veze fshati, tershere te zier, pak brokoli, ½ spec te kuq te grire, pak gjize pa kripe
- 1 kivi, 1 portokall
Paradite:
- 1 leng shege
- Disa arra (te reja), ose bajame, ose 2 arra Brazili
- 2 feta buke misri me djathe dhie te njome, qepe te njome, rigon dhe vaj ulliri
Drekë:
- 1 sallate me brokoli, lulelaker dhe karrote te ziera ne avull, te shoqeruara me pak qepe te kuqe te pagatuar
- 200gr gjoks pule te rritur ne natyre te marinuar me timus dhe rigon
- 1-2 kupa pure kungulli te verdhe ose patate te embel
- 2 feta buke thekre
Pasdite:
- 1 caj jeshil me limon dhe pak turmerik
- 1 fete buke thekre me 1 kupe kos me hudhra, koper, vaj ulliri
Darkë:
- Sallate me laker te kuqe, laker te bardhe, karrote, panxhar “crudo” te grire imet, majdanoz, selino, vaj ulliri dhe leng limoni
- Kerpudha te pjekura me rozmarine
- 1 supe me qiqra, geshtenja, sherebele, rozmarine, hudhra dhe vere te bardhe
- 1 leng si i mengjesit
